Σύμφωνα με το έργο του Ομήρου, Οδύσσεια, έτσι συστήθηκε ο Οδυσσέας στον κύκλωπα και έτσι θα μπορούσε για πολλούς να ονομάζεται η γείτονας χώρα, για άλλους ΠΓΔΜ, για άλλους πλέον Βόρεια Μακεδονία. Χρησιμοποιώ τον όρο “κανένας” καθώς υπάρχουν άνθρωποι και στις δύο χώρες που δε επιθυμούν κανένα από τα υποψήφια ονόματα. Αναφερόμαστε σε μια χώρα που πολλοί στη δική μας χώρα δεν προφέρουν καν το όνομα της και αρκούνται στο να την αποκαλούν με το όνομα της πρωτεύουσας της, τα Σκόπια.
Μου ήταν αρκετά ενοχλητικό, ομολογώ, την πρώτη φορά που άκουσα τον όρο “Μακεδονία”. Μακεδόνισσα γαρ, με πιτζάμα με το αστέρι της Βεργίνας στην παιδική μου ηλικία και αρκετά σίγουρη για το τι πιστεύω.
Όταν διάβασα πριν χρόνια για τη Μακεδονία διαπίστωσα πράγματα που αγνοούσα, όπως ότι αποτελούνταν από τρία μέρη, την Μακεδονία του Βαρδάρη[1], την Μακεδονία του Πιρίν[2] και την Αιγαιακή Μακεδονία[3]. Η τελευταία, εβρισκόμενη στη σημερινή Ελλάδα, αποτέλεσε την αρχική βάση για την μετέπειτα επέκταση του βασιλείου των Μακεδόνων καθώς ήταν η έδρα της Δυναστείας των Αργεαδών του βασικού βασιλικού οίκου της επικρατούσας δυναστείας της Μακεδονίας.
Αιώνες μετά, αφού τέλειωσαν οι βαλκανικοί πόλεμοι, τα τρία αυτά τμήματα αφομοιώθηκαν το πρώτο από τη Σερβία, το δεύτερο από τη Βουλγαρία και το τρίτο και μεγαλύτερο από την Ελλάδα. Οι πληθυσμοί τους ήταν ανομοιογενείς και σε καμία περίπτωση δεν αποτελούσαν εθνικό όλον. Με τα χρόνια όσες ανομοιογένειες υπήρχαν πληθυσμιακά και γλωσσικά κάμφθηκαν. Και οι περιοχές αυτές έγιναν κομμάτια κρατών-εθνών, σε διαφορετικές χρονικές περιόδους το καθένα και υπό διαφορετικές ιστορικές συγκυρίες.
Μόνο που υπήρχε ένα πρόβλημα.
Ένα από τα τρία κράτη, δεν ήταν ακριβώς κράτος – έθνος, αλλά ένα συνονθύλευμα εθνοτικών ομάδων με πανομοιότυπες γλωσσικές εκδοχές, διαφορετικές θρησκείες, συγγενείς ιστορικές καταβολές και ένα βασικό κοινό, τον ίδιο ηγέτη. Δεν μιλάμε για άλλον από τον Γιόσιπ Μπροζ Τίτο. Ο πολιτικός ηγέτης της Γιουγκοσλαβίας, ο μακροβιότερος και ο σημαντικότερος έμεινε στην εξουσία από το 1943 ως το 1980 που έφυγε από τη ζωή, λίγα χρόνια πριν φύγει μαζί του και η ενωμένη Γιουγκοσλαβία.
Ο Τίτο αποτέλεσε περίτρανο παράδειγμα προσωποπαγούς εξουσίας σε τέτοιο βαθμό που μετά το θάνατο του, οι Δημοκρατίες τις Γιουγκοσλαβίας, με πρώτη αυτή των Σέρβων, άρχισαν να παίρνουν το δικό τους δρόμο. Παρόλο που κράτησε για αρκετές δεκαετίες ενωμένες τις Δημοκρατίες, οι οποίες στην ουσία αποτελούσαν αυτοδιοικούμενες περιφέρειες με δική τους οργάνωση, δεν κατάφερε να τους δημιουργήσει την αίσθηση της ενότητας με αποτέλεσμα στα τέλη της δεκαετίας του 1980 να προετοιμάζεται μια κατάσταση, η οποία οδήγησε στην τελική ρήξη μεταξύ των Δημοκρατιών στις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Το 1991 έφερε στη γειτονιά των Βαλκανίων μια από τις πιο σκοτεινές σελίδες της ιστορίας τους. Οι πόλεμοι της Γιουγκοσλαβίας, όπως έμειναν στην ιστορία, οδήγησαν σε μια πολεμική σύρραξη αιματηρή για ορισμένα κράτη, και αναίμακτη για άλλα, από την οποία προέκυψαν έξι νέα κράτη, η Σλοβενία, η Κροατία, η Σερβία, το Μαυροβούνιο, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και η ΠΓΔΜ.
Η ανεξαρτησία της ΠΓΔΜ έφερε στην επιφάνεια το πρόβλημα του προσδιορισμού του ονόματος της χώρας, η οποία από Δημοκρατίας της Μακεδονίας, έπρεπε να έχει ένα όνομα το οποίο ερχόταν σε άμεση αντίθεση με μια συνορεύουσα διοικητική περιφέρεια της Ελλάδας. Κάπως έτσι ξεκίνησε μια βουβή διαμάχη, για μια χώρα χωρίς όνομα.
Εν έτη 2018, και μετά από πολλές προσπάθειες, αμφιβόλου αποτελεσματικότητας όπως αποδείχθηκε, οι δύο χώρες προσπάθησαν να οδηγηθούν με μια συμφωνία (Πρεσπών) σε ένα consensus σχετικά με το ονοματολογικό καταλήγοντας σε ένα όνομα που η πλειοψηφία των πολιτών και των δύο χωρών στην ουσία απορρίπτει.
Το δημοψήφισμα που διεξήχθη για την αποδοχή ή μη της προσθήκης της λέξης “βόρεια” στον όρο “Μακεδονία” συγκέντρωσε συμμετοχή του 36.8% των πολιτών, παρόλο που οι ψήφοι υπέρ εξ αυτών αποτέλεσαν το 91.4%. [4] Το ποσοστό αυτό μάλιστα υπήρξε αποτέλεσμα μιας μεγάλης εκστρατείας “υπέρ” των υποστηρικτών του, αλλά και μιας “κατά” των πολέμιων του. Το μικρό ποσοστό συμμετοχής σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί αποδοχή, αλλά έχει δύο ερμηνείες, είτε ουσιαστική αδιαφορία, είτε επιτηδευμένη αποχή. Το δημοψήφισμα του Σεπτεμβρίου ακολούθησε η ανάγκη επικύρωσης της συμφωνίας από τη βουλή της χώρας, πράγμα το οποίο προς έκπληξη πολλών συνέβη την περασμένη εβδομάδα.
Και στην Ελλάδα όμως τα πράγματα δεν είναι διαφορετικά. Η πλειονότητα των Ελλήνων όχι απλά δεν αποδέχεται τη συμφωνία, αλλά μεγάλο μέρος της δεν δέχεται καν τον όρο “Μακεδονία” στον ονοματολογικό προσδιορισμό της χώρας. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με έρευνα της Μονάδας Ερευνών Κοινής Γνώμης του ΠΑΜΑΚ και του ΕΛΙΑΜΕΠ[5] που πραγματοποιήθηκε μεταξύ 23-25 Ιανουαρίου 2018, έξι στους δέκα ερωτώμενους απάντησαν πως θεωρούν το θέμα πολύ σημαντικό, ενώ η στάση των πολιτών φαίνεται πιο “άκαμπτη σχέση με ανάλογη έρευνα το 2016[6]. Αξίζει να σημειωθεί πως η πλειοψηφία των πολιτών εκτιμά αρνητικά την στάση των εμπλεκόμενων πολιτικών προσώπων στο ζήτημα, χωρίς όμως να δίνεται θετικό πρόσημο στη στάση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. [7]
Επομένως, έγινε μια συμφωνία μεταξύ δύο κρατών, την οποία την πιστεύει όχι η πλειοψηφία, αλλά η μειοψηφία και στις δύο χώρες. Άλλωστε, πότε οι πολίτες συμφώνησαν με τις πολιτικές επιταγές των καιρών; Είναι αναγκασμένοι όμως να τις αντιλαμβάνονται; Παράλληλα, το εύλογο ερώτημα είναι για ποιον έγινε η συμφωνία; Έγινε για τους πολίτες; Έγινε για την ανάγκη εθνικού τους προσδιορισμού και δημιουργίας ταυτότητας; Έγινε για την απόκτηση περισσότερων δικαιωμάτων; Μερικές φορές κοιτώντας το δέντρο χάνουμε το δάσος και τα Βαλκάνια είναι ένα δάσος επιρρεπές σε φωτιές.
Τα υπόλοιπα στη σκέψη του αναγνώστη.
Μαρία Μπαρέτα
Παραπομπές:
[1] Το όνομα αυτό της έδωσαν οι δυνάμεις του άξονα το 1941 ώστε να προσδιορίσουν κομμάτι της νότιας Σερβίας, βλ. Χάρτη https://www.google.com/maps/place/%CE%91%CE%BE%CE%B9%CF%8C%CF%82+%CE%A0%CE%BF%CF%84%CE%B1%CE%BC%CF%8C%CF%82/@41.3055482,20.6760528,8z/data=!3m1!4b1!4m5!3m4!1s0x1351598f443f8d91:0x2445625c41957dac!8m2!3d41.3109873!4d21.7971665
[2] Ονομάστηκε έτσι από την αντίστοιχη οροσειρά που βρίσκεται στην περιοχή και αποτελεί το διοικητικό διαμέρισμα του Μπλαγκόεβγκραντ στη σημερινή Βουλγαρία, βλ. Χάρτη https://www.google.com/maps/place/%CE%9C%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CF%8C%CE%B5%CE%B2%CE%B3%CE%BA%CF%81%CE%B1%CE%BD%CF%84,+%CE%92%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%B3%CE%B1%CF%81%CE%AF%CE%B1/@41.6240531,23.0912466,9z/data=!4m5!3m4!1s0x14abb18fd44f22b3:0x300a01269bf4c30!8m2!3d42.0208614!4d23.0943356
[3] Ονομασία προερχόμενη από το Αιγαίο Πέλαγος από το οποίο βρέχεται.
[4] Macedonian PM issues ultimatum in name-change battle, theguardian, 01/10/2018, διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/world/2018/oct/01/macedonian-pm-issues-ultimatum-in-name-change-battle [τελευταία πρόσβαση: 13/01/2019]
[5] Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής πολιτικής.
[6] Η κοινή γνώμη και το ονοματολογικό, Η Καθημερινή, 05/02/2018, διαθέσιμο σε: http://www.kathimerini.gr/946804/article/epikairothta/ellada/h-koinh-gnwmh-kai-to-onomatologiko [τελευταία πρόσβαση: 13/01/2019]
[7] Το ίδιο.
Αρχική δημοσίευση φωτογραφίας σε: https://it.sputniknews.com/mondo/201901107076393-macedonia-opposizione-protesta/
*Δήλωση αποποίησης πνευματικών δικαιωμάτων της φωτογραφίας βάσει του άρθρου 25 «χρήση για λόγους ενημέρωσης» του Ν. 2121/1993 περί πνευματικής ιδιοκτησίας, συγγενικών δικαιωμάτων και πολιτιστικών θεμάτων
Analyze That Online 