Περίπου 40.000 Παλαιστίνιοι διαδηλώνουν στη Λωρίδα της Γάζας κατά το άνοιγμα της νέας αμερικανικής πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ. Οι δυνάμεις ασφαλείας του Ισραήλ συγκρούονται με τους διαδηλωτές. Ο απολογισμός είναι 61 νεκροί και 1.200 τραυματίες. Η διεθνής κοινότητα αντιδρά με τον πλέον χλιαρό -κι αναμενόμενο- τρόπο. Μεταξύ των κρατών, που αντιδρούν, είναι και η Τουρκία.
Το θέμα της παρούσας ανάλυσης δεν είναι ούτε η διαδήλωση αυτή καθεαυτή, ούτε το αν και κατά πόσο έκαναν χρήση υπερβολικής βίας οι δυνάμεις ασφαλείας του Ισραήλ. Είναι η αντίδραση της Τουρκίας, η αλληλουχία των γεγονότων, που οδήγησε στην επιδείνωση των διπλωματικών της σχέσεων με το Ισραήλ και οι λόγοι πίσω από τα παραπάνω.
Η εκτίμηση του γράφοντος είναι πως η όποια επιδείνωση των σχέσεων είναι επιδερμική, μέρος ενός επικοινωνιακού παιχνιδιού μεταξύ του Τούρκου Προέδρου και του Ισραηλινού Πρωθυπουργού.
14 Μαΐου
Η Τουρκία ανακαλεί τον πρέσβη της, Mekin Mustafa Kemal Okem, από το Τελ-Αβίβ. Ο Τούρκος Πρόεδρος σε δηλώσεις του στο Λονδίνο κατηγορεί το Ισραήλ για τυραννία και γενοκτονία.
Ο Εκπρόσωπος του Ισραηλινού Υπουργείου Εξωτερικών, Emmanuel Nahshon, παραδέχεται πως η ισραηλινή ηγεσία γνώριζε την πρόθεση της Τουρκίας να ανακαλέσει τον πρέσβη της, χωρίς ωστόσο να υπάρχει επίσημη ανακοίνωση.
15 Μαΐου
Ο Τούρκος Πρόεδρος αποφασίζει την -προσωρινή- απομάκρυνση του Ισραηλινού πρέσβη, Eitan Naeh, από την Άγκυρα και κηρύσσει τριήμερο εθνικό πένθος για τα θύματα των διαδηλώσεων στη Γάζα. Το Ισραήλ ανταποδίδει. Ο Τούρκος πρόξενος, Hüsnü Gürcan Türkoğlu, απομακρύνεται -προσωρινά- από την Ιερουσαλήμ.
Ο Erdoğan επιλέγει να ανεβάσει κι άλλο τους τόνους. Με tweet στον προσωπικό του λογαριασμό αποκαλεί τον Netanyahu «Πρωθυπουργό ενός κράτους apartheid» και κάνοντας -κατά το σύνηθες- υποδείξεις ηθικής.
Ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός απαντά -επίσης με tweet στον προσωπικό του λογαριασμό- πως δε δέχεται υποδείξεις από κάποιον, που κατέχει τη παράνομα τη βόρεια Κύπρο, εισβάλλει στη Συρία κι είναι υπεύθυνος για το θάνατο αμέτρητων Κούρδων πολιτών σε Τουρκία και Συρία.
Ο Τούρκος Πρωθυπουργός, Binali Yildirim, απηύθηνε έκκληση στα μουσουλμανικά κράτη προκειμένου να αναθεωρήσουν για τις διπλωματικές τους σχέσεις με το Ισραήλ, ενόψει της «σφαγής» στη Λωρίδα της Γάζας.
Ο Ισραηλινός Υπουργός Γεωργίας, Uri Ariel, αποφασίζει το πάγωμα των αγροτικών εισαγωγών από την Τουρκία, επαναλαμβάνοντας πως το Ισραήλ δε δέχεται κηρύγματα ηθικής από υποκριτές.
16 Μαΐου
Αποφασίζεται η απομάκρυνση και του Ισραηλινού πρόξενου από την Κωνσταντινούπολη.
Ο Ισραηλινός πρέσβης στην Άγκυρα, Eitan Naeh, υποβάλλεται σε αυστηρό έλεγχο ασφαλείας στο αεροδρόμιο -παρουσία δημοσιογράφων- κατά την επιβίβασή του σε πτήση με προορισμό το Ισραήλ. Για το Τελ-Αβίβ το περιστατικό έχει ενορχηστρωθεί από την Άγκυρα με σκοπό την ταπείνωση του Ισραηλινού διπλωμάτη.
Σε αντίποινα το ισραηλινό Υπουργείο Εξωτερικών καλεί τον Τούρκο επιτετραμμένο, Umut Deniz, για ακρόαση κι έλεγχο των διαπιστευτηρίων του. Υποβάλλεται σε αυστηρό έλεγχο από το προσωπικό ασφαλείας του Υπουργείου επίσης παρουσία δημοσιογράφων.
Παράλληλα, ο Itzik Shmuli, βουλευτής της Zionist Union, υποβάλλει στην Knesset -ισραηλινό Κοινοβούλιο- ψήφισμα για την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων.
«Δε θα δεχθούμε υποδείξεις από τον αντισημίτη Τούρκο σφαγέα» δήλωσε χαρακτηριστικά. Και συνέχισε λέγοντας «θα περίμενε κανείς ότι ο εντιμότατος Σουλτάνος της χώρας, που φέρει την ευθύνη για την γενοκτονία των Αρμενίων, θα ήξερε να κρατάει το στόμα του κλειστό».
17 Μαΐου
Η Υφυπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, Tzipi Hotovely, δηλώνει πως το Ισραήλ δεν επιθυμεί τη διακοπή των διπλωματικών του σχέσεων με την Τουρκία. Το δόγμα που ακολουθείται δεν είναι το οφθαλμός αντί οφθαλμού.
Συμπεράσματα
Ας αρχίσουμε από το προφανές. Στην Τουρκία είναι προεκλογική περίοδος και το Ισραήλ είναι το κράτος, που η τουρκική κοινωνία αγαπά να μισεί. Κάθε επίθεση του Τούρκου Προέδρου στο «κράτος τρομοκράτη» μεταφράζεται σε bonus πόντους για την προεκλογική του εκστρατεία.
Άλλωστε, δεν είναι κρυφό πως ο Erdogan έχει θέσει εαυτόν προστάτη της Ιερουσαλήμ και των Παλαιστίνων. Ούτε είναι κρυφό πως επιθυμεί να αναβαθμίσει την Τουρκία σε περιφερειακό ηγεμόνα. Η «σταυροφορία υπέρ Παλαιστινίων» είναι ο τρόπος, που έχει επιλέξει, για να διευρύνει την πολιτική του επιρροή στο τόξο των αραβικών -και των μουσουλμανικών- κρατών.
Σε αυτό το πλαίσιο έγινε η έκκληση του Τούρκου Πρωθυπουργού προς τα μουσουλμανικά κράτη. Όπως κι η δήλωση του Τούρκου Υπουργού Υγείας, Ahmet Demicran, για περίθαλψη των Παλαιστίνιων θυμάτων σε τουρκικά νοσοκομεία.
Οι ηχηρές δηλώσεις, τα προκλητικά tweet, όπως κι ο σκηνοθετημένος εξευτελισμός του Ισραηλινού πρέσβη, δεν είναι παρά οι συνήθεις λεονταρισμοί του Erdogan. Στοχεύουν περισσότερο στο να ικανοποιήσουν το εσωτερικό ακροατήριο, παρά σε οτιδήποτε άλλο.
Αντίστοιχα, η νομοτελειακή αντίδραση[1] του Ισραήλ αποσκοπεί ομοίως στο ικανοποιήσει το ισραηλινό εσωτερικό ακροατήριο.
Τόσο ο Τούρκος Πρόεδρος, όσο κι ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός, γνωρίζουν πολύ καλά τους κανόνες του επικοινωνιακού παιχνιδιού. Κι αυτό φαίνεται στο ότι γνωρίζουν τα όριά του. Στην πραγματικότητα, οι δηλώσεις έχουν μικρή σημασία. Οι διπλωματικές σχέσεις αποκαθίστανται μάλλον εύκολα. Έχει γίνει και στο παρελθόν[2]. Οι οικονομικές σχέσεις, όμως, προστατεύονται, ακόμα και σε περιόδους πολιτικής κρίσης.
Το Ισραήλ αποτελεί την πλέον συμφέρουσα εμπορική οδό για τις τουρκικές εξαγωγές προς τις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Ο λόγος είναι η αστάθεια στη Συρία και στο Ιράκ, η γεωγραφική θέση και στάση του Ιράν[3] και το υψηλό κόστος, με το οποίο συνεπάγεται η χρήση της Διώρυγας του Σουέζ.
Με αποτέλεσμα, το 2012 -εν μέσω της διπλωματικής κρίσης Mavi Marmara[4]- υπογράφεται μια ναυτιλιακή συμφωνία για μια Ro-Ro line (γραμμή fast ferries), που συνδέει το λιμάνι της İskenderun με εκείνο της Haifa.
Ο Ισραηλινός Υπουργός Γεωργίας, Uri Ariel, παγώνει τις εισαγωγές των τουρκικών προϊόντων, αλλά αφήνει ανέπαφη την εμπορική οδό για τα τουρκικά προϊόντα προς τρίτα κράτη. Πρόκειται για την επιτομή του επικοινωνιακού παιχνιδιού.
Οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας αυξήθηκαν από $3.44 δις το 2010 σε $5.83 το 2014 με βάσει τα δεδομένα, που δόθηκαν στη δημοσιότητα από το Υπουργείο Οικονομίας του Ισραήλ.
Σύμφωνα με δήλωση «ανώνυμης πολιτικής πηγής» στην ισραηλινή εφημερίδα Arutz Sheva, εκτιμάται πως η Τουρκία δεν ήταν ειλικρινής σε ότι αφορά στην τουρκο-ισραηλινή συμφιλίωση και πως οι διαδηλώσεις στη Γάζα δεν ήταν παρά η αφορμή για να υπαναχωρήσει από αυτή. Άποψη που ενισχύεται από τις φωνές της τουρκικής αντιπολίτευσης για ακύρωση της συμφωνίας συμφιλίωσης.
Η συμφιλίωση μεταξύ των δύο κρατών είναι ένας σαφής «πραγματιστικός διακανονισμός χωρίς κοινό ιδεολογικό υπόβαθρο ή υποβόσκουσες κοινές αρχές» (M.K. Bhadrakumar). Σίγουρα, η Τουρκία έχει αναβαθμίσει τις σχέσεις της με τη Ρωσία και το Ιράν, αλλά οι γεωπολιτικές της προτεραιότητες δεν έχουν αλλάξει ουσιαστικά. Κατά τη γνώμη του γράφοντος μια ρήξη με το Ισραήλ δεν συμπεριλαμβάνεται σε αυτές.
Δεν είναι θέμα ειλικρινών προθέσεων, λοιπόν, αλλά γεωπολιτικού ρεαλισμού.
O Eli Shaked, πρώην πρόξενος του Ισραήλ στην Κωνσταντινούπολη, χαρακτήρισε τις σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας «οτιδήποτε άλλο εκτός από φυσιολογικές». Η αλήθεια είναι, όμως, ότι ακριβώς αυτό το «οτιδήποτε άλλο» είναι το φυσιολογικό, όταν γίνεται λόγος για τις σχέσεις των δύο κρατών.
Μάριος – Ανέστης Καϊτάζης
Υποσημειώσεις:
[1] Είναι τέτοια η κουλτούρας ασφαλείας του Ισραήλ, που δεν νοείται πρόκληση να μείνει αναπάντητη. Εκτός αν συνεπάγεται με ανεπιθύμητη κλιμάκωση.
[2] Αναφορά στην κρίση του Mavi Marmara.
[3] Το Ιράν δεν αποτελεί μόνο μια μεγάλη παράκαμψη για τα τουρκικά φορτηγά που κατευθύνονται σε ξένες αγορές, αλλά και μάλλον προβληματικός εμπορικός εταίρος, αφού επιβαρύνει τα τουρκικά φορτηγά που διέρχονται των συνόρων του με ένα επιπλέον ειδικό τέλος.
[4] Το 2010 ο θάνατος 10 Τούρκων ακτιβιστών γίνεται η αιτία για τη διακοπή των διμερών διπλωματικών σχέσεων, οι οποίες αποκαταστάθηκαν μόλις το 2016 με την υπογραφή μιας συμφωνίας συμφιλίωσης.
Παραπομπές:
Anadolu Agency, (2018). Turkey asks Israeli envoy to leave country, Anadolu Agency, 15 Μαΐου. Διαθέσιμο στο: https://www.aa.com.tr/en/middle-east/turkey-asks-israeli-envoy-to-leave-country/1146710 (Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2018)
Arutz Sheva, (2018). Erdogan: Netanyahu has blood on his hands, Arutz Sheva, 15 Μαΐου. Διαθέσιμο στο: http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/246019 (Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2018)
Arutz Sheva, (2018). Israel and Turkey-anything but normal, Arutz Sheva, 16 Μαΐου. Διαθέσιμο στο: http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/246100 (Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2018)
Bachner M., (2018). Turkey, Israel humiliate each other’s envoys in escalating diplomatic tiff, The Times of Israel, 16 Μαΐου. Διαθέσιμο στο: https://www.timesofisrael.com/expelled-israeli-ambassador-to-turkey-humiliated-at-airport/ (Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2018)
Baruch H., (2018). MK: We won’t accept lectures from the Turkish butcher, Arutz Sheva, 16 Μαΐου. Διαθέσιμο στο: http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/246072 (Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2018)
Benari E., (2018). Ergogan blasts world’s silence on Israel’s “tyranny”, Arutz Sheva, 17 Μαΐου. Διαθέσιμο στο http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/246110 (Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2018)
Burtin, M., (2018). Turkey sends another Israeli diplomat home, Jerusalem Online, 16 Μαΐου. Διαθέσιμο στο: http://www.jerusalemonline.com/news/world-news/the-israeli-connection/turkey-expels-israeli-consul-general-35819 (Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2018)
Fullbright A., (2018). Turkey recalls ambassadors to Israel, US over Gaza “genocide”, The Times of Israel, 14 Μαΐου. Διαθέσιμο στο: https://www.timesofisrael.com/turkey-recalls-envoys-to-israel-us-over-deadly-gaza-clashes/ (Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2018)
Harari O., (2018). Turkey humiliates Israeli ambassador, Arutz Sheva, 16 Μαΐου. Διαθέσιμο στο: http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/246058 (Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2018)
Jerusalem Online, (2018). Israel-Turkey rift escalates; both envoys sent back to home countries, Jerusalem Online, 15 Μαΐου. Διαθέσιμο στο: http://www.jerusalemonline.com/news/politics-and-military/politics/israel-sends-back-turkish-consul-amid-growing-rift-35814 (Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2018)
Jerusalem Online, (2018). Turkey sends another Israeli diplomat home, Jerusalem Online, 16 Μαΐου. Διαθέσιμο στο: http://www.jerusalemonline.com/news/world-news/the-israeli-connection/turkey-expels-israeli-consul-general-35819 (Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2018)
JTA, (2018). Turkey and Israel embarrass each other’s diplomats with strict airport searches, Jewish Telegraphic Agency, 17 Μαΐου. Διαθέσιμο στο: https://www.jta.org/2018/05/17/news-opinion/israeli-turkish-diplomats-humiliated (Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2018)
JTA, (2018). Turkey expels Israeli ambassador over Gaza violence, Jewish Telegraphic Agency, 15 Μαΐου. Διαθέσιμο στο: https://www.jta.org/2018/05/15/news-opinion/turkey-expels-israeli-ambassador-gaza-violence (Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2018)
Julian H, (2018). Turkish agricultural imports banned after expulsion of Israeli ambassador, Jewish Press, 15 16 Μαΐου. Διαθέσιμο στο: http://www.jewishpress.com/news/middle-east/turkey/turkey-imports-banned-in-israel-in-response-to-expulsion-of-israeli-ambassador/2018/05/15/ (Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2018)
Sones M, (2018). Agricultural imports from Turkey frozen, Arutz Sheva, 15 Μαΐου. Διαθέσιμο στο: http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/246018 (Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2018)
Sones M, (2018). Our goal isn’t a jab in the eye, Arutz Sheva, 17 Μαΐου. Διαθέσιμο στο: http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/246124 (Ανακτήθηκε στις 17 Μαΐου 2018)
Willinq G. & Keidar N., (2018). Israel expels Turkish consul, Arutz Sheva, 15 Μαΐου. Διαθέσιμο στο: http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/246021 (Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2018)
Zitun Y. & Levy E., (2018). 61 killed in Gaza riots, IAF strikes multiple Hamas targets, Ynews, 14 Μαΐου. Διαθέσιμο στο: https://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-5260097,00.html (Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2018)
Αρχική δημοσίευση φωτογραφίας σε: https://realisticbird.wordpress.com/2013/04/04/turkeys-unsustainable-politics-in-the-middle-east-israel-vs-the-rest/
*Δήλωση αποποίησης πνευματικών δικαιωμάτων της φωτογραφίας βάσει του άρθρου 25 «χρήση για λόγους ενημέρωσης» του Ν. 2121/1993 περί πνευματικής ιδιοκτησίας, συγγενικών δικαιωμάτων και πολιτιστικών θεμάτων
Analyze That Online 