Διαδηλώσεις, επεισόδια βίας και δημοκρατική κρίση είναι οι λόγοι για τους οποίους, σήμερα, οι Μαλδίβες νήσοι προβάλλονται στα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης. Η κήρυξη της χώρας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης από τον πρόεδρο Abdulla Yameen στις 5 Φεβρουαρίου έχει οδηγήσει το νησί σε ένα γνωστό γι’ αυτό σημείο της ιστορίας. Ωστόσο, η σημερινή του θέση θεωρείται ως η πλέον κρίσιμη, καθώς πέρα από την εσωτερική ασφάλεια και σταθερότητα του νησιού, διακυβεύεται και η περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων.1 Το παρόν άρθρο αναλύει το πολιτικό παρελθόν των Μαλδίβων -με αφετηρία την τριακονταετή διακυβέρνηση του Maumoon Abdul Gayoom -, το δρόμο προς τη δημοκρατία και την τωρινή στροφή προς την απολυταρχία.
Ο Maumoon Abdul Gayoom ήταν ο μακροβιότερος ηγέτης των Μαλδίβων.2 Κατά τη διάρκεια της ηγεσίας του, η χώρα γνώρισε αξιοσημείωτη οικονομική άνοδο, όπως επίσης απολυταρχισμό, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και περιορισμό της ελευθεροτυπίας. Το χαρακτηριστικότερο γνώρισμα του πολιτικού του βίου είναι η απαγόρευση του πολυκομματισμού στη χώρα, ως μέσο για τη διασφάλιση της εξουσίας του.3
Στον αντίποδα του αυταρχισμού του Gayoom συναντάται η επιφανής αντιπολιτευτική φιγούρα του Mohamed Nasheed, ακτιβιστή και πολιτικού, που από νεαρή ηλικία άσκησε δριμύ κριτική, αμφισβήτησε το καθεστώς της χώρας του, κινητοποίησε το λαό με αίτημα ένα πιο δημοκρατικό κράτος. Σύντομα βρέθηκε στο στόχαστρο της κυβέρνησης του Gayoom, φυλακίστηκε αμέτρητες φορές, βασανίστηκε και υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει και τη χώρα. Το έργο του, όμως, έφερε αποτέλεσμα. 4
Χαρακτηρίστηκε Μαντέλα των Μαλδίβων και θεωρείται ο θεμελιωτής της δημοκρατίας στη νήσο. 5 Το όραμα του Nasheed για εγκαθίδρυση της δημοκρατίας εν μέρει καρποφόρησε το 2005, όταν για πρώτη φορά καταργήθηκε ο μονοκομματισμός. Το κόμμα του, Maldives Democratic Party -που προηγουμένως είχε έδρα στη Σρι Λάνκα- αποτέλεσε το πρώτο εγγεγραμμένο κόμμα στο καταστατικό της χώρας, ενώ ακολούθησε η εγγραφή κι άλλων κομμάτων.
Σταδιακά, ο Gayoom δεσμεύτηκε να προβεί σε δημοκρατική αναθεώρηση του συντάγματος το 2007. Πρωτοφανές γεγονός της πολιτικής ζωής των Μαλδίβων αποτελεί η διεξαγωγή των πρώτων δημοκρατικών πολυκομματικών εκλογών το 2008. Αυτές ανέδειξαν ως νέο πρόεδρο της χώρας στον τελικό γύρο τον Mohamed Nasheed με ποσοστό 54.21% έναντι του Gayoom.
Από την αρχή της προεδρίας του, στόχος του Nasheed ήταν η παγίωση της δημοκρατίας. Οι ατομικές ελευθερίες διαδόθηκαν την στιγμή, που η κριτική κατά της κυβέρνησης έπαψε να ταυτίζεται με τιμωρία και φυλάκιση. Το κράτος οργανώθηκε σύμφωνα με την αρχή του νόμου, ενώ η ελευθεροτυπία και ανεξαρτησία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης ήταν πια γεγονός. Αξίζει να σημειωθεί, πως το πρώτο διάστημα της διακυβέρνησης τους, όλα τα κόμματα- πλην εκείνο του Gayoom- συσπειρώθηκαν γύρω από το πρόσωπο του για το εθνικό συμφέρον.
Ωστόσο, η πολυμερής συνεργασία απεδείχθη βραχυπρόθεσμη και η αντιπολίτευση προχώρησε σε έντονη και ανοιχτή αντιπαράθεση με τον Nasheed. Η προσέγγιση του με το Ισραήλ σε συνδυασμό με το γεγονός πως κατά την περίοδο διακυβέρνησης του τέθηκαν αιτήματα για ανεξιθρησκία προκάλεσαν κοινωνική αναστάτωση στους μουσουλμανικούς κύκλους.
Επιπρόσθετα, η υιοθέτηση μη δημοκρατικών μέτρων ως μοναδικό εργαλείο για την καταπολέμηση της διαφθοράς, της αναδιοργάνωσης του δικαστικού συστήματος και της εκτόπισης των πηγών της προηγούμενης κυβέρνησης τον κατέστησαν λιγότερο δημοφιλή. Κορωνίδα της κοινωνικής δυσαρέσκειας και ευκαιρία για την αντιπολίτευση να ενωθεί με τον λαό κατά του Nasheed αποτελεί η κράτηση του δικαστού Abdulla Mohamed από τις Εθνικές Δυνάμεις Άμυνας των Μαλδίβων χωρίς να αποδοθούν κατηγορίες εις βάρος του. 6
Οι εν βρασμώ αποφάσεις του Nasheed κατά τη διάρκεια των ειρηνικών -καταρχάς- διαδηλώσεων, η στροφή της αστυνομίας κατά της κυβέρνησης και η αναποτελεσματικότητα των Εθνικών Δυνάμεων Άμυνας, οδήγησαν στην παραίτηση του προέδρου στις 7 Φλεβάρη 2013, 5 χρόνια μετά την εκλογή του.7
Στις αμφιλεγόμενες και νοθευμένες-κατά πολλούς- εκλογές, που ακολούθησαν, νικητής αναδείχθηκε ο Abdulla Yameen- ετεροθαλής αδερφός του Gaymoon. Σύντομα η χώρα επανήλθε σε γνώριμα αυταρχικά μονοπάτια με τον Yameen να έχει προκαλέσει διεθνείς αντιδράσεις λόγω του τρόπου διακυβέρνησης του. Απαγόρευση κριτικής προς το πρόσωπο του, ανάκληση λειτουργίας των μέσων ενημέρωσης, φυλάκιση και κράτηση των πολιτικών αντιπάλων του, κατάπνιξη ειρηνικών διαμαρτυριών και γενικότερη καταπάτηση των πολιτικών ελευθεριών συνιστούν μερικά από τα δείγματα των πρακτικών του. Κορωνίδα όλων είναι η διαφθορά, μέσω της οποίας καταφέρνει να διατηρεί τη θέση του, να νομιμοποιεί τις πράξεις του και η οικονομική εξαπάτηση εις βάρους του λαού.
Ο Yameen δεν θα παραμείνει αλώβητος από τις κοινωνικές προεκτάσεις της διακυβέρνησης του. Αφετηρία της πτωτικής αποδοχής του θεωρείται η κάθειρξη σε 13 χρόνια φυλάκισης του πρώην προέδρου Nasheed το 2015 με την κατηγορία της τρομοκρατίας, ενώ η δίκη του έλαβε κωμικές διαστάσεις. Επιπρόσθετα, η ισχύς του κόμματος του σταδιακά υποχωρεί. Ο ενδοκομματικός διχασμός ανάμεσα σε εκείνον και τον Gayoom αποδυναμώνει την κυβέρνηση και την μετατρέπει σε μειοψηφία στο 85μελές κοινοβούλιο.
Παράλληλα, η λαϊκή δυσφορία κλιμακώνεται. Οι προσωπικές βλέψεις του Yameen για επανεκλογή στις εκλογές του Νοεμβρίου, μπορεί να μην συνάδουν με το επικρατών κλίμα στη χώρα απέναντι του, είναι όμως αυτές που κατευθύνουν την πολιτική του και οδήγησαν στη σημερινή πολιτική κρίση.
Πιο συγκεκριμένα, τον Φλεβάρη του 2018 το Ανώτατο Δικαστήριο των Μαλδίβων έλαβε ομόφωνη απόφαση, η εφαρμογή της οποίας θα αποτελούσε και την ταφόπλακα της συνέχισης του προεδρικού ονείρου για τον Yameen. Το Δικαστήριο απεφάνθη την αποφυλάκιση εννέα πολιτικών κρατουμένων- η πλειοψηφία των οποίων ανήκουν στην αντιπολίτευση, θεώρησε αντισυνταγματική την απομάκρυνση των 12 βουλευτών από τα κοινοβουλευτικά τους καθήκοντα και απαίτησε την επιστροφή τους σ’ αυτά.
Το σημαντικότερο, το Δικαστήριο διατύπωσε πως η δίκη του Nasheed, όπου σήμερα είναι εξορισμένος, ήταν επίσης αντισυνταγματική. Κατόπιν της απόφασης, οι συγκυρίες για τον Yameen εντός του Κοινοβουλίου θα ήταν παραπάνω από αρνητικές. Ο ίδιος, ωστόσο, αποφάσισε να αναλάβει τα ηνία της κατάστασης. Με την αιτιολογία πως η δικαστική αρχή έχει υπερβεί το πεδίο των αρμοδιοτήτων της και πως η δράση της παρακωλύει τη λειτουργία του κράτους, αρνήθηκε να εφαρμόσει την απόφαση της. Η πράξη του αυτή προκάλεσε έντονες διαμαρτυρίες στην πρωτεύουσα Μαλέ, με την αντιπολίτευση και το λαό να απαιτούν το σεβασμό προς το σύνταγμα και τις δικαστικές διατάξεις. 8
Στις 5 Φλεβάρη, λίγες μέρες μετά την απόφαση, ο Yameen κηρύσσει το νησί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για 15 ημέρες με την δικαιολογία διεξαγωγής έρευνας πραξικοπήματος εις βάρος της κυβέρνησης. 9 Η πράξη αυτή προκάλεσε πολιτική κρίση, που ανακαλεί οικείες αναμνήσεις για το νησί και δοκιμάζει για ακόμη μία φορά τους δημοκρατικούς του θεσμούς. Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης παραχωρεί στον πρόεδρο της χώρας όλες τις εξουσίες, το κοινοβούλιο στερείται το δικαίωμα να τον απαλλάξει από τα καθήκοντα του, ενώ οι δυνάμεις άμυνας είναι σε θέση να προβούν σε κρατήσεις, συλλήψεις και δεσμεύσεις περιουσιών.
Ως εκ τούτου, οι ομάδες ασφάλειας του προέδρου διέλυσαν το δικαστηρίου, συνέλαβαν δύο δικαστές- συμπεριλαμβανομένου του αρχιδικαστή- και τον Gayoom.10 Μετά το πέρας των 15 ημερών, ο Yameen επικαλούμενος συνταγματική κρίση και απειλή της εθνικής ασφάλειας παρέτεινε για 30 επιπλέον ημέρες την κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Η εν λόγω κίνηση χαρακτηρίστηκε ως παράνομη δεδομένου πως η έγκριση της δεν ακολούθησε την απαιτούμενη κοινοβουλευτική διαδικασία, εντείνοντας περαιτέρω την κρίση.11 Η διεθνής κοινότητα αντέδρασε άμεσα ζητώντας την άμεση αποκατάσταση της κατάστασης. Η αντιπολίτευση διαδηλώνοντας και εκείνη με τη σειρά της ζητά από το Δικαστήριο να απαιτήσει τον εκτοπισμό του Yameen. 12
Έως και σήμερα, το νησιωτικό κράτος των Μαλδίβων βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Η επίλυση της είναι επιτακτική, για να μην μεταβληθεί η ισορροπία δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή, κυρίως ανάμεσα στην Κίνα και την Ινδία. Τα τρωτά σημεία της ιστορίας εξακολουθούν να επαναλαμβάνονται σε ευρύτερες διαστάσεις και φέρουν τη χώρα αντιμέτωπη με παρόμοιες περιστάσεις. Κατά κύριο λόγο, οι Μαλδίβες στερούνται μιας εύρυθμης και ώριμης πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Ανέκαθεν, η κυβέρνηση είχε να αντιμετωπίσει την ισχυρή αντιπολίτευση, που λειτουργούσε ως τροχοπέδη στο έργο της και συχνά οδηγούσε ανώτερα πολιτικά στελέχη σε παραίτηση, αλλά ακόμη και δολοφονία. Η ανώτερη οικονομική τάξη είχε λόγο στο πολιτικό πεδίο, για να επιβεβαιώσει πως τα συμφέροντα της δεν θα διακυβεύονταν. Τα προαναφερθέντα λαμβάνουν χώρα σήμερα, όπως ακριβώς συνέβησαν στην περίοδο της διακυβέρνησης του Nasheed, ενώ μερικά από τα εν λόγω γεγονότα εντοπίζονται και στην περίοδο μετά την ανεξαρτησία του νησιού. Έτσι, η χώρα βυθίζεται σταδιακά σ’ έναν φαύλο κύκλο.
Ροδάνθη Βιολάκη
Παραπομπές:
1.Harding, L. (2018). Maldives crisis deepens as government declares state of emergency. 5 Φλεβάρη 2018. Διαθέσιμο στο: https://www.theguardian.com/world/2018/feb/05/maldives-in-chaos-as-government-accuses-supreme-court-of-trying-to-impeach-president
2.The Guardian. (2012). In the Maldives, our democracy is being suffocated. We need help. 18 Σεπτεμβρίου 2012.Διαθέσιμο στο: https://www.theguardian.com/commentisfree/2012/sep/18/maldives-our-democracy-suffocated-help
3.Ζubair, Ahmed. (2013). Challenges to the consolidation of democracy: a case study of the Maldives. Δεκέμβριος 2013. Διαθέσιμο στο: https://calhoun.nps.edu/bitstream/handle/10945/39043/13Dec_Zubair_Ahmed.pdf?sequence=1&isAllowed=y
4.Usborne, S. (2014). Is it too late to save the Maldives from climate change and Islamic extremism? 6 Δεκεμβρίου 2014. Διαθέσιμο στο: http://www.independent.co.uk/news/world/asia/is-it-too-late-to-save-the-maldives-from-climate-change-and-islamic-extremism-9901424.html
5.Aitkenhead, D. (2012). Dictatorship is coming back to the Maldives and democracy is slipping away’. 1 Απριλίου 2012. Διαθέσιμο στο: https://www.theguardian.com/world/2012/apr/01/dictatorship-maldives-democracy
6.Bryson Hull, C. (2012). Crisis in paradise in Maldives’ new democracy. 23 Φεβρουαρίου 2012. Διαθέσιμο στο: https://www.reuters.com/article/uk-maldives/crisis-in-paradise-in-maldives-new-democracy-idUKTRE81M0IL20120223
7.Zunes, S. (2012). The ongoing attack on democracy in the Maldives. 11 Οκρώβριου 2012. Διαθέσιμο στο: https://www.opendemocracy.net/stephen-zunes/ongoing-attack-on-democracy-in-maldives
8.Sharuhaan, Μ. (2018). Maldives latest: President orders state of emergency to investigate ‘coup’. 6 Φεβρουαρίου 2018. Διαθέσιμο στο: http://www.independent.co.uk/news/world/asia/maldives-president-yameen-abdul-gayoom-state-of-emergencycoup-amnesty-international-a8197006.html
9.Qayum, Ν. (2018). The crisis in the Maldives, explained. 12 Φεβρουαρίου 2018. Διαθέσιμο στο: https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2018/02/12/how-is-trade-with-china-related-to-the-state-of-emergency-in-maldives-heres-what-you-need-to-know/?utm_term=.8ca785710934
10.Gettleman,J & Rah, S. (2018) As Maldives Crisis Deepens, President Blames the Other Guys. 6 Φεβρουαρίου 2018. Διαθέσιμο στο: https://www.nytimes.com/2018/02/06/world/maldives-president-political-crisis.html
11.Al Jazeera. (2018). Maldives extends state of emergency by 30 days. 20 Φεβρουαρίου 2018. Διαθέσιμο στο: https://www.aljazeera.com/news/2018/02/maldives-extends-state-emergency-30-days-180220165006679.html
12.Rasheed, Z. (2018). Top court asked to oust Yameen, investigate corruption. 29 Ιανουαρίου 2018. Διαθέσιμο στο: https://www.aljazeera.com/news/2018/01/top-court-asked-oust-yameen-investigate-corruption-180129161442117.html
Analyze That Online 